W chwii obecnej priorytet mają działania mające zapewnić firmom przetrwanie. W dalszej perspektywie istotne mogą okazać się także inne kwestie.
Czy firmy będą mogły liczyć na rekompensatę w związku z wprowadzonymi przez rząd ograniczeniami?
Część przedsiębiorców odczuła skutek odpływu kapitału z rynku. Inne firmy notowały spadek obrotów wywołany zmniejszonym zainteresowaniem ich produktem. Wreszczie działalność w pewnych sektorach została bezpośrednio wyłączona przez państwo.
Stan epidemii a stan nadzwyczajny
Część krajów europejskich zdecydowała się na wprowadzenie stanów nadzwyczajnych. Rząd polski zdecydował, że przepisu o stanie klęski żywiołowej przewidzianego w art. 228 Konstytucji RP nie zastosuje. W miejsce tego najpierw wprowadził stan zagrożenia epidemicznego, następnie zaś stan epidemii.
Czy było to zasadne? Czym było to podyktowane?
W kontekście niniejszego artykułu nie ma to jednak większego znaczenia, bowiem należy skupić się na możliwościach prawnych w obecnym stanie faktycznym.
Jakie zatem znaczenie dla sytuacji prawnej polskich przedsiębiorców ma stan nadzwyczajny?
Otóż art. 228 ust. 4 Konstytucji stanowi, że:
Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat
majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.
W polskim systemie prawnym funkcjonuje taki akt prawny. Jest nim właśnie Ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.
Na podstawie tej ustawy wyrównywanie strat odbywałoby się w trybie administracyjnym z ograniczeniem do strat faktycznie poniesionych.
Wprowadzone przez rząd stany zagrożenia epidemicznego oraz epidemii, choć zdawałoby się, że spełniają kryteria stanu nadzwyczajnego, to nim nie są – stanowi o tym Konstytucja.
W związku z tym brak jest również podstaw do stosowania wymienionej ustawy.
Czy w związku z tym możliwe jest żądanie od państwa wyrównania strat?
Odpowiedzi należałoby zatem szukać w normach konstytucyjnych oraz w Kodeksie cywilnym, który stanowi, że państwo ponosi odpowiedzialność:
- za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 § 1 k.c.)
- za szkodę, która powstała w związku z wydaniem aktu normatywnego (art. 4171 § 1k.c.), prawomocnego orzeczenia albo ostatecznej decyzji (art. 4171 § 2 k.c.),
- w związku z niewydaniem orzeczenia, decyzji (art. 4171 § 3 k.c.) albo aktu normatywnego (art. 4171 § 4 k.c.), gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa
Należy, także pamiętać o możliwości bezpośredniego stosowania Konstytucji.
Wydawałoby się, że przedsiębiorcy mają obecnie dwie drogi dochodzenia rekompensaty od państwa. Pierwsza poprzez wykazanie, że pańswo działało niezgodnie z prawem. Druga zaś, w oparciu o zasadę słuszności poprzez urzeczywistnienie odpowiedzialności władzy publicznej za jej legalne działania, które jednak doprowadziły do powstania strat.
Wprowadzane programy pomocowe, takie jak tarcze antykryzysowe nie będą, w mojej ocenie, mogły ograniczać odpowiedzialności Państwa z tytułu wyrządzonych szkód.
-> Zadzwoń pod nr 576 273 835
-> Napisz na maila przemyslaw.martewicz@sblegal.pl
-> Zarezerwuj termin w Kalendarzu
- Odszkodowanie od skarbu państwa bez stanu nadzwyczajnego? - 30 kwietnia, 2020
- Wsparcie z ARP – jak wygląda procedura? - 22 kwietnia, 2020
